Tượng 5 Mẹ Ngũ Hành: Ý nghĩa và thờ cúng

Tịnh Tâm 14:54 - 27/04/2023

Đánh giá bài viết

Ngũ Hành Nương Nương hay 5 mẹ Ngũ Hành là 5 vị thần đại diện cho năm yếu tố Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Tục thờ Ngũ Hành Nương Nương đã xuất hiện từ lâu và trở thành một nét đẹp trong văn hóa tín ngưỡng của người Việt. Tượng 5 mẹ Ngũ Hành không chỉ được thờ rộng rãi tại các miếu, đình, chùa mà còn được nhiều gia đình thỉnh về thờ tại gia.

5 Mẹ Ngũ Hành là ai?

Chúng ta thường nghe đến lễ vía Ngũ Hành Nương Nương hay lễ hội miếu bà Ngũ Hành nhưng ít ai rõ 5 mẹ Ngũ Hành là ai, được thờ phụng như thế nào và tục thờ này bắt đầu từ đâu. Được biết, Miếu Bà Ngũ hành được tặng 4 đạo sắc Thiên Y A Na Diễn Ngọc Phi Thượng Đẳng Thần. Năm 1850 lại được vua Tự Đức cấp 2 đạo sắc là Thủy Long Thần Nữ Thượng Đẳng Thần và Thiên Y A Na Thần Nữ Thượng Đẳng Thần.

Tục thờ Ngũ Hành Nương Nương ở Việt Nam

Năm mẹ Ngũ Hành còn được gọi là Ngũ Hành Nương Nương, Chúa Bà Ngũ Hành, Ngũ Hành Thần Nữ, Ngũ Hành Tiên Nương. Đây là một trong những tín ngưỡng dân gian đặc trưng ở Việt Nam, được thờ vô cùng phổ biến ở khu vực Nam Trung Bộ và Nam Bộ. Việc thờ Ngũ Hành Nương Nương xuất phát từ đặc điểm của nước ta, là đất nước có nền nông nghiệp lúa nước đặc biệt phát triển. Với mong cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no thịnh vượng. Người dân đã hình tượng hóa và tin thờ Ngũ Hành Nương Nương.

Tục thờ Ngũ Hành Nương Nương đã xuất hiện từ lâu và được lâu truyền rộng rãi tại Việt Nam

Nói về tục thờ Ngũ Hành Nương Nương trước hết phải hiểu được về khái niệm Ngũ Hành. Ngũ Hành bắt nguồn từ quan niệm triết học của người Trung Quốc cổ, vạn vật đều được sinh ra từ năm nguyên tố cơ bản là Kim (kim loại), Mộc(cây cối), Thủy (nước), Hỏa (lửa), Thổ (đất). Năm yếu tố vật chất này tạo nên thế giới và có sự tương sinh, tương khắc với nhau. Ngũ hành luôn luân chuyển, biến đổi không ngừng, tồn tại mãi theo không gian và thời gian, là nền tảng sinh ra vạn vật.

Các học thuyết, quy luật ngũ hành được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực đời sống. Dần dần được du nhập vào Việt Nam, được biến đổi, tín ngưỡng hóa, trở thành nét tín ngưỡng riêng tại Việt Nam nói riêng và nhiều quốc gia Đông Á khác nói chung. Với sự tiếp nhận có chọn lọc, kết hợp cùng những tín ngưỡng văn hóa dân gian bản xứ, người Việt đưa thuyết ngũ hành vào thờ phụng. Trong đó, hình tượng đại diện là Chúa Bà Ngũ Hành hay Ngũ Hành Nương Nương. Tục thờ Năm mẹ Ngũ Hành được tiếp nhận và lưu truyền rộng rãi cho đến ngày nay, phổ biến nhất ở khu vực Nam Trung Bộ và Nam Bộ.

Chia sẻ kiến thức Phật Giáo và Nghệ thuật Phật Giáo tại: Đồ Thờ Lộc Phát

Năm mẹ Ngũ Hành là ai?

Thờ Năm mẹ Ngũ Hành là văn hóa tín ngưỡng dân gian. Tín ngưỡng này được thừa nhận bởi các đời vua chúa. Theo đó, Ngũ Hành Nương Nương đã được triều Nguyễn sắc phong, khẳng định tính chính thống, cho phép dân nhân thờ tự ở khắp nơi. Đồng thời công nhận Chúa Bà Ngũ Hành là vị nữ thần đồng vị với các vị bách thần khác.

Tượng 5 Mẹ Ngũ Hành: Ý nghĩa và thờ cúng

>> Xem giá thỉnh: Tượng 5 Mẹ Ngũ Hành Bột Đá Đài Loan MNH-001

Sắc phong của Chúa Bà ngũ hành được tồn tại ở hai dạng là phong riêng và phong chung, điều này phù thuộc vào việc thờ tự ở từng địa phương. Có những nơi chỉ thờ tự một trong năm vị này, cũng có những nơi thờ cả năm vị. Vị trí cao nhất mà Mẹ Ngũ Hành được phong đó là thượng đẳng thần, tức vị thần có chức vị cao nhất. Năm mẹ Ngũ Hành được thờ bao gồm:

Đệ Nhất Chúa Bà Kim Tinh Thần Nữ
Đệ Nhị Chúa Bà Mộc Tinh Thần Nữ
Đệ Tam Chúa Bà Thủy Tinh Thần Nữ
Đệ Tứ Chúa Bà Hỏa Phong Thần Nữ
Đệ Ngũ Chúa Bà Thổ Đức Thần Nữ

Ngày nay, việc thờ Năm mẹ Ngũ Hành ở các địa phương cũng có sự khác biệt nhất định. Có nơi gọi là Thủy Đức Thánh Phi, Kim Đức Thánh Phi, Chúa Sắt Thần Nữ hay Hỏa Tinh Thần Nữ… Tên gọi của 5 mẹ khi là Ngũ Hành Thần Nữ, Ngũ Tiên Nương Nương, khi lại là Ngũ Hành Nương Nương, Năm mẹ Ngũ Hành…

>> Xem giá thỉnh: Tượng 5 Mẹ Ngũ Hành Bằng Bột Đá Áo Gấm MNH-003

Sắc phong Ngũ Hành Nương Nương

Như đã đề cập, Ngũ Hành Nương Nương đã được sắc phong và chính thức thừa nhận tại Việt Nam. Cụ thể, vào năm Duy Tân Thứ 5 (năm 1911), triều đình nhà Nguyễn đã sắc phong chung cho Năm mẹ Ngũ Hành là “Đức Thánh Nương, Trứ Phong Dực Bảo Trung Hưng Thượng Đẳng Thần“. Trong đó, Thượng Đẳng Thần tức là những vị thần có chức vị, quyền năng cao nhất.

Ngoài ra, còn sắc phong riêng cho từng vị như sau:

Thổ Đức Thánh Phi Tặng Hoằng Đại Hậu Trung Đẳng Thần
Hỏa Đức Thánh Phi Tôn Thần Gia Tặng Ôn Hậu Quang Trung Đẳng Thần
Kim Đức Thánh Phi Tặng Chiếu Hiền Hậu Ứng Trung Đẳng Thần
Thủy Đức Thánh Phi Tôn Thần Gia Tặng Ôn Hậu Quang Trung Đẳng Thần
Mộc Đức Thánh Phi Thanh Tú Khởi Trực Trung Đẳng Thần.

Từ sắc phong này, có thể thấy, tục thờ Ngũ Hành Nương Nương là chính thống ở Việt Nam. Tại nhiều địa phương ở khu vực phía Nam, miếu Ngũ Hành Nương Nương xuất hiện ở rất nhiều nơi. Có những nơi chỉ là những ngôi miếu nhỏ, đơn sơ nhưng cũng có nhiều nơi rất trang trọng, oai nghiêm.

>> Xem giá thỉnh: Tượng 5 Mẹ Ngũ Hành Bằng Poly MNH-002

Bàn thờ của Chúa Bà xuất hiện ở rất nhiều các ngôi miếu thờ, am thờ hay đình, lăng. Đôi khi người dân cũng dựng miếu thờ nhỏ ở đất thổ cư, vườn tược, cạnh các ao cá, chuồng gà chuồng vịt nhà mình. Thậm chí, miếu thờ Chúa Bà cũng được đặt cạnh bàn thờ Thành Hoàng.

Ý nghĩa của thờ Ngũ Hành Nương Nương

Tượng Ngũ Hành Nương Nương thường được thờ trong các am, miếu, điện… Có rất nhiều miếu thờ lớn nhỏ ở khắp nơi, thường được gọi là miếu bà hay miếu ngũ hành, bên trong có đặt tượng thờ của 5 mẹ Ngũ Hành. Là một quốc gia phát triển với trụ cột là nền nông nghiệp lúa nước, do đó, năm mẹ Ngũ Hành được thờ phụng rộng rãi ở nước ta với ý nghĩa riêng biệt.

Năm vị Nữ thần Ngũ Hành được thờ phụng xuất phát từ niềm tin các bà có nhất quyền năng nhất định với đất, lửa, nước, kim loại, cây cối. Do đó, thờ các bà sẽ giúp phù hộ cho đời sống sinh hoạt của người dân trong xã hội nông nghiệp, giúp cho đất đai trù phú, củi lửa hanh thông, cây cối tốt tươi, nguồn nước dồi dào, phù hợp với những cư dân trong quá trình khai hoang, trồng trọt.

Tượng thờ 5 mẹ Ngũ Hành với 5 bức tượng có màu sắc y áo riêng biệt

Ngũ Hành Nương Nương là mẹ sinh dưỡng của muôn loài, đồng thời cũng là hiện thân của sự cai quản, chăm sóc tự nhiên, giúp mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm yên, bình an, hạnh phúc, mang đến những điều tốt đẹp cho con người. Việc thờ 5 mẹ Ngũ Hành cũng mang ý nghĩa mong cầu quốc thái dân an, cuộc sống ấm no, gia đình được nhiều điều tốt lành, vạn sự hanh thông, đa phúc đa lộc.

Ngũ Hành Nương Nương là tín ngưỡng dân gian, tuy nhiên, các bà vẫn được ở một số ngôi chùa cổ như chùa Vạn Thọ (Quận 1), chùa Phổ Đà Quan Âm (Gò Vấp), chùa Bình An (Bình Tân)… Dân gian tin rằng, Các Bà là những vị thần giáng thế giúp đỡ cho dân chúng, thờ các bà sẽ được phù hộ, độ trì. Đồng thời, việc thờ phụng cũng là cách mà nhân dân thể hiện niềm tin và sự nhớ ơn đến các Bà.

Theo dân gian, Ngũ Hành Nương Nương liên quan đến các nghề như đất đai (nông nghiệp), kim khí (công nghiệp), sông nước (ngư nghiệp), gỗ (lâm nghiệp), củi lửa (tiểu thủ công nghiệp)… Các Bà có những quyền năng liên quan đến mọi ngành nghề, có thể ban lộc cho nông dân, ngư dân, thợ thủ công… Từ đó giúp người thờ được làm ăn thuận lợi, công việc, cuộc sống được suôn sẻ, có của ăn, của để, tài lộc dồi dào.