Phổ Hiền Bồ Tát là ai? Ý nghĩa hình tượng và thờ cúng

Phổ Hiền Bồ tát đại biểu cho Lý – Định – Hạnh, là vị bồ Tát có năng lực hiện thân khắp mười phương pháp giới, nắm giữ Định đức, Lý đức và Hạnh đức của chư Phật. Ngài cũng là đại diện cho bình đẳng tính trí, là người hộ vệ của những người tuyên giảng đạo pháp, chánh đạo. Phổ Hiền Bồ tát thường được thờ cùng Đại Nhật Như Lai và Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát trong bộ Hoa Nghiêm Tam Thánh.

Phổ Hiền Bồ tát là ai?

Phổ Hiền Bồ Tát, dịch âm là Tam mạn đà bạt đà la, là vị Bồ Tát đẳng giác sẽ thành tựu Phật quả. Ngài có năng lực hiện thân khắp mười phương pháp giới, tùy vào mong cầu của chúng sanh mà sở hiện, độ hóa. Phổ Hiền Bồ Tát là một trong tứ Đại Bồ tát của Phật giáo Đại Thừa, gồm Địa Tạng Vương Bồ Tát, Quán Thế Âm Bồ Tát, Văn Thù Bồ Tát và Phổ Hiền Bồ Tát.

Trong tên gọi của ngài thì Phổ có nghĩa là phổ biến, biến khắp; hiền nghĩa là đẳng giác Bồ Tát. Tức là vị bồ Tát có năng lực hiện khắp các cõi theo lời thỉnh cầu của chúng sanh mà xuất hiện. Ngài đại diện cho lý – định – hạnh, nắm giữ lý đức, hạnh đức và định đức của Phật, là hiện thân của công đức và mọi thực hành tâm linh.

Danh hiệu Phổ Hiền xuất hiện trong nhiều tài liệu kinh điển Phật giáo như kinh Mạn Đà La Bồ Tát, kinh Hoa Nghiêm, kinh Pháp Hoa. Trong Mật Tông, Phổ Hiền Bồ Tát được xem là đồng thể với Kim Cang Tát Đỏa, được xưng là Thiện Nhiếp Kim Cương, Chân Như Kim Cương, Như Ý Kim Cương.

Tượng của ngài thường được thờ cùng Đại Nhật Như Lai và Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát, được gọi là Hoa Nghiêm Tam Thánh. Theo nhiều tài liệu, Phổ Hiền Bồ tát thuộc nhóm Phật Đại Nhật trong hệ thống Ngũ Phật. Ngài được mô tả với dáng dấp trẻ trung, ngồi trên tọa kỵ là voi trắng sáu ngà, trong tay thường cầm pháp khí là cành hoa sen, viên bảo châu hoặc trang sách ghi thần chú Phổ Hiền.

Sự tích Phổ Hiền Bồ Tát

Thuở quá khứ xa xưa, khi chưa xuất gia học đạo, Phổ Hiền Bồ Tát khi đó còn là con thứ tư của Chuyển Luân Vương Vô Tránh Niệm, tên là Năng Đà Nô. Thời ấy có đức Phật Bảo Tạng, vua rất sùng bái Phật nên đã phát tâm cúng dường Phật, chưa tăng đồng thời cũng khuyến khích các vương tử vương tôn, triều đình quyến thuộc theo vua cúng dường.

Nhờ vua khuyên bảo, thái tử đã phát tâm cúng dường Phật Bảo Tạng và chúng sanh, thành tâm cúng dường trong 3 tháng. Khi ấy, ngài được vị quan đại thần là Bảo Hải khuyên rằng: “Nay điện hạ có lòng làm được việc công đức rất tốt như thế, xin hãy hồi hướng về đạo Vô Thượng Bồ Đề mà cầu được thành Phật, hơn là cầu sự phước báu hữu lậu nơi cõi Nhơn, Thiên, vì cõi ấy còn ở trong vòng sinh tử“.

Nghe lời khuyên của quan đại thần, thái tử đã phát nguyện xin được hồi hướng về đạo Vô Thượng Chánh Giác, nguyện tu hạnh Bồ Tát mà giáo hóa mọi chúng sanh được thành Phật đạo, nguyện được cõi Phật trang nghiêm thanh tịnh, sự giáo hóa chúng sanh đều y như thế giới của Đức Phổ Hiền Như Lai.

Hạnh nguyện của thái tử Năng Đà Nô đã được Bảo Tạng Như Lai thọ ký. Trong khi tu Bồ Tát đạo, thái tử sẽ dùng trí kim cang mà phát nát núi phiền não của chúng sanh, do đó, ngài được Phật đặt cho hiệu là Kim Cang Trí Huệ Quang Minh Công Đức, trải qua hằng sa kiếp sẽ đến thế giới Bất Huyền ở phương Đông thành Phật, hiệu là Phổ Hiền Như Lai.

Sau khi thái tử được thọ ký, trong lúc ngài cúi đầu lễ Phật thì trong các thế giới mười phương, có mùi thơm bay khắp nơi. Chúng sanh nào ngửi được cũng thấy lòng dạ hớn hở, được tiêu trừ phiền não vô minh.

Phổ Hiền Bồ tát trong Phật giáo

Tam Mạn Đà bạt Đà La (Samantabhadra) là vị Bồ Tát quan trọng trong Phật giáo Đại Thừa. Theo kinh Pháp Hoa, ngài ở quốc độ của Phật Bảo Oai Đức Thượng Vương Như Lai, ở phía Đông cõi Ta Bà, do nghe thế giới này thuyết kinh Pháp Hoa nên đến nghe pháp và phát tâm hộ trì chánh pháp của Phật Thích Ca Mâu Ni. Ngài được xem là người hộ vệ mạnh mẽ của những ai tuyên giảng đạo pháp.

Samantabhadra biểu thị cho từ tâm và Phật pháp. Ở Tây Tạng, người ta thờ ngài như là Nhiên Đăng Cổ Phật (Adi Buddha). Ở Trung hoa, tượng ngài được thờ cùng Văn Thù Bồ Tát và Phật Thích Ca Mâu Ni, nơi trú xứ của ngài là núi Nga Mi. Còn tại Nhật Bản và một số vùng khác thì ngài được thờ qua hình tướng mật nhiệm Fugen Emmei Bosatsu (Phổ hiền Dương Mệnh Bồ Tát).

Trong hệ thống Ngũ Phật, ngài thuộc nhóm Phật Đại Nhật, biểu tượng là hoa sen, ngọc như ý hoặc có khi là trang sách ghi thần chú Bồ Tát. Trong Kim Cương Thừa, tên Phổ Hiền Bồ Tát là chỉ Bản Sơ Phật. Tượng ngài cũng thường xuất hiện trong bộ Thích Ca Tam Tôn, được thờ cùng Phật Thích Ca Mâu Ni và Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát.

Hình tướng của Samantabhadra

Phổ Hiền Bồ Tát thường được thể hiện với dáng dấp trẻ trung, được thờ trong bộ Thích Ca Tam Tôn hoặc Hoa Nghiêm Tam Thánh. Tượng của ngài được chế tác tinh tế, là một vị Bồ Tát đội vương miện, trang y đầy ắp châu báu, thường cõi voi trắng sáu ngà, trong tay là một cành hoa sen, có đôi khi là một viên bảo châu.

Ngài thường được miêu tả với thân sắc màu xanh hoặc màu sáng tượng trưng cho tính không. Hình tượng voi trắng 6 ngà mà ngài cưỡi tượng trưng cho sức mạnh chiến thắng 6 giác quan. Đồng thời, còn tượng trưng cho Lục độ là Bố thí, Trì giới, Nhẫn Nhục, Tinh tấn, Thiền định và Trí huệ, dùng lục độ để cứu vớt chúng sinh đang chìm đắm trong bể khổ.

Mặc dù bể khổ mênh mông, chúng sinh vô lượng nhưng ngài vẫn kiên nhãn tiến tới, kiên định chèo lái con thuyền, chẳng ngại sóng gió mà cứu giúp chúng sinh. Cành sen trong tay ngài là tượng trưng cho sự thanh tịnh, vô nhiễm, như đóa sen trong bùn lầy, từ bùn vươn lên mà chẳng ô nhiễm mùi bùn, vẫn tỏa hương thơm mát nhẹ nhàng, thoát tục.

Ở một số nơi, tượng của ngài được thể hiện trong tư thế hai bàn tay bắt ấn, ngón cái và ngón trỏ chạm nhau thành hình tam giác, có khi cầm cuốn kinh hoặc Kim Cương Chử ở tay trái. Trong tranh tượng ở Nhật Bản, Ngài được trình bày với 32 tay, ngồi trên 4 con voi trái hoặc voi trắng 4 đầu.

Trong Phật giáo Mật Tông, ngài được thể hiện với thân sắc màu vàng hoặc màu xanh lục. Trong tranh tượng của tông Nyingma Tây Tạng, ngài được thể hiện trong tư thế Yab-Yum ở trung tâm của Mạn Đà La Shitro. Có khi được thể hiện là một vị thần có cánh, thân hình màu nâu đỏ sẫm có 3 mặt, 6 tay, 4 chân. Có khi biểu thị trong hình tướng phẫn nộ, còn được gọi là Chemchok Heruka.

Ý nghĩa của việc thờ tượng Bồ tát Phổ Hiền

Phổ Hiền Bồ Tát là hiện thân cho đại hạnh bao la của mười phương chư Phật. Người thờ tượng ngài, ngày ngày lễ bái, tụng niệm danh hiệu ngày, có công khổ hạnh sẽ có thể lĩnh hội ngọn đèn trí tuệ, nương theo tấm gương ngài mà vượt qua chấp ngã, ích kỷ và những lỗi lầm. Từ đó có thể mở rộng tâm hồn, tự thức tỉnh bản thân, được thành tựu các công đức lành, có bước tiến vững chắc trên con đường hướng về vô ngã.

Khi thờ Phổ Hiền Bồ Tát tức là chúng ta đang tôn thờ những chân lý tuyệt đối của vũ trụ như luật nhân quả, vô thường, vô ngã, khổ, từ bi hỷ xả… Từ đó, mỗi phút mỗi giây luôn ý thức tinh tấn tu hành, thực hành, nương theo lời dạy của ngài mà xóa đi sự ích kỷ, mở rộng lòng mình, hướng về giác ngộ giải thoát.

Mười đại hạnh nguyện của ngài là lễ kính chư Phật; xưng tán Như Lai; sám hối nghiệp chướng; quảng tu cúng dường; tùy hỷ công đức; thỉnh Phật trụ thế; thường tùy Phật; thỉnh chuyển pháp luân; hằng thuận chúng sinh và phổ giai hồi hướng.

Ngài Phổ Hiền là tượng trưng cho chân lý, cho tam muội. Ngài tượng trưng cho Hạnh, còn Văn Thù tượng trưng cho giải. Ngài tượng trưng cho từ bi, còn Văn Thù tượng trưng cho Trí tuệ. Đây cũng là lý do mà tượng Văn Thù và tượng Phổ Hiền Bồ Tát được đặt hai bên trái phải Đức Phật, tạo thành bộ tượng Thích Ca Tam Tôn.

Tượng Phổ Hiền Bồ Tát được thờ rất rộng rãi trong Phật giáo Đại Thừa. Việc thờ tượng ngài trước hết là để nương nhờ vào hình tướng và hạnh nguyện của ngài mà tu tập. Đồng thời cũng là để nhắc nhở chúng ta, noi gương ngài mà phấn đấu.

Theo Kinh Diệu Pháp Liên Hoa, ngài Phổ Hiền có nguyện với Phật, về 500 năm sau, ai có thọ trì kinh Pháp Hoa, ngài sẽ cưỡi voi trắng đến hộ trì, không cho quỷ ma đến não hại.

Nếu chúng sinh nào nghe danh hiệu ngài; thấy và chạm đến thân ngài hoặc nằm mộng thấy ngài, tưởng niệm đến ngày trong một ngày đêm hoặc nhiều hơn. Và chúng sanh nào nghe thấy thân ngài thanh tịnh thì sẽ được sinh trong thân thanh tịnh.

Công đức của việc thờ tượng Bồ Tát, ngày ngày chiêm bái, đảnh lễ, tụng xưng danh hiệu các ngài là không thể nghĩ bàn. Người thờ tượng Phổ Hiền Bồ Tát, gốc lòng tụng niệm danh hiệu, lễ bái tượng ngài sẽ không đọa ác đạo, được lìa xa khổ não, thấu triệt được chân lý vũ trụ. Gia đình thờ Bồ Tát cũng sẽ được trời rồng hộ niệm, được quỷ thần hộ trì, không lui sụt đạo giác ngộ, gia đạo ấm êm, tai qua nạn khỏi, gặp dữ hóa lành…

Cách thỉnh tượng Phổ Hiền Bồ Tát

Như đã đề cập, tượng Phổ Hiền Bồ Tát được thờ rất rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới. Không chỉ được thờ trong nhiều ngôi chùa, tượng ngài còn được các gia đình thỉnh về thờ tại gia với mong cầu được bình an, may mắn, được lĩnh hội ngọn đèn trí tuệ của ngài.

Để thờ tượng Phổ Hiền Bồ Tát, trước hết gia chủ cần chuẩn bị bàn thờ Bồ Tát phù hợp. Bàn thờ có thể có kích thước lớn, nhỏ tùy ý, tùy với không gian gia đình mà lựa chọn bàn thờ sao cho phù hợp. Tiếp đó, chọn nơi đặt bàn thờ Bồ Tát, tốt nhất phải là nơi sạch sẽ, trang nghiêm, thanh tịnh, không nên chọn nơi thường xuyên tụ tập, ăn uống, cười đùa.

Khi đã chọn được bàn thờ, vị trí thờ, gia chủ chuẩn bị các vật phẩm cần thiết cho bàn thờ như bộ sứ thờ Phật, đèn thờ Phật. Tiếp đó là chọn địa chỉ phù hợp để thỉnh tượng thờ. Tốt nhất nên chọn những tượng chuyên để thờ cúng, toát được thần thái từ bi của Bồ Tát.

Tượng Phổ Hiền Bồ Tát có thể được chế tác từ nhiều chất liệu khác nhau. Tùy vào điều kiện mà chúng ta chọn thỉnh tôn tượng phù hợp. Khi chọn tượng, hãy ngắm các tượng thật lâu, tôn tượng nào càng nhìn càng cảm thấy an yên, tự tại thì hãy thỉnh mẫu tượng ấy.

Sau khi chọn được tôn tượng Bồ Tát phù hợp, gia chủ có thể gửi tượng vào chùa để được khai quang hoặc chỉ cần thỉnh tượng về nhà và làm lễ an vị là được. Có rất nhiều tranh cãi về việc có cần khai quang tượng Phật hay không. Theo nhiều người, tượng Phật, Bồ Tát hoàn toàn không cần khai quang, người cần được khai quang chính là chúng ta.

Trong quá trình thỉnh tượng Phật, gia chủ cần thường xuyên ăn chay, niệm Phật, làm nhiều việc thiện, thực hành bố thí. Đặc biệt, cần hạn chế sát sanh, nhất là sát sanh tại tư gia. Khi thỉnh tượng thì cần bố trí bàn thờ trước, rồi thỉnh tượng từ cửa hàng hoặc chùa về, đi một mạch từ nơi thỉnh về rồi an vị trực tiếp lên bàn thờ. Sau khi làm lễ an vị thì có thể thờ cúng như thường.

Cách thờ tượng Bồ Tát tại nhà

Chúng ta thường băn khoăn không biết nên thờ Bồ Tát tại nhà sao cho phù hợp. Thực tế, việc thờ tượng Bồ tát tương đối đơn giản, không hề phức tạp. Gia chủ có thể tham khảo cách thờ tượng Phổ Hiền Bồ Tát tại nhà như sau:

• Việc thỉnh tượng cần xuất phát từ sự thành tâm, từ mong muốn của gia chủ, không phải vì thấy người khác thờ cũng thờ trong khi không biết Phổ Hiền Bồ Tát là ai hay thờ chỉ vì muốn được ban phước trừ họa.
• Tượng Phật phải đặt cao hơn đầu gia chủ, tốt nhất bàn thờ Phật nên đặt ở trung tâm ngôi nhà để phát huy tối đa hiệu quả an lạc cảm hóa. Nếu ở nhà phố thì bàn thờ Phật, Bồ Tát cần được đặt ở nơi cao nhất của ngôi nhà, mặt bàn thờ hướng ra ban công.
• Trong quá trình thờ cúng, cần giữ cho bàn thờ sạch sẽ, vào các ngày sóc vọng như mồng 1, 14, 15, 30 âm lịch thì nên sắm nhang đèn, hoa quả sạch sẽ, trang nghiêm để dâng cúng Bồ Tát.
• Ngày vía Phổ Hiền Bồ Tát là ngày 21/2 âm lịch (ngày Phổ Hiền đản sanh) và ngày 23/4 âm lịch (ngày Phổ Hiền thành đạo). Vào ngày này, người thờ Phổ Hiền Bồ Tát cần siêng làm điều thiện, việc thiện, thực hành bố thí, trì chú, tụng kinh niệm Phật sẽ giúp tăng trưởng phước báu đáng kể.

Phổ Hiền Bồ Tát – Phật bản mệnh của người tuổi Tỵ và Thìn

Phổ Hiền Bồ tát là Phật bản mệnh của người tuổi Thìn và tuổi Tỵ. Ngài là vị Bồ Tát tượng trưng cho chân lý, đức độ, đại hạnh, giúp người tuổi Thìn và Tuổi Tỵ đoạn trừ phiền não, thân tâm thanh tịnh, an yên, được hoàn thành sở nguyện, tăng khí thế, uy quyền, có cuộc sống viên mãn, hạnh phúc.

Người tuổi Tỵ là những người sinh năm 1941 (Tân Tỵ), 1953 (Quý Tỵ), 1965 (Ất Tỵ), 1977 (Đinh Tỵ), 1989 (Kỷ Tỵ), 2001 (Tân Tỵ), 2013 (Quý Tỵ)… Người tuổi này thờ Phổ Hiền Bồ Tát sẽ gặp nhiều may mắn, cát lợi, cải thiện được các mối quan hệ xã hội, nhận được nhiều tín nhiệm của người khác, có thể nắm bắt tốt thời cơ từ đó đạt được nhiều thành tựu nhất định.

Người tuổi Tỵ thờ Phổ Hiền Bồ Tát thì sẽ có thể tránh xa ảo vọng, tham – sân – xi, tránh tạo nghiệp xấu và không bị những điều xấu xa ảnh hưởng. Được Bồ Tát soi sáng trí tuệ, từ đó có những quyết định sáng suốt, đúng đắn, được tập thể yêu mến, cuộc sống gia đình hòa thuận, hạnh phúc.

Phổ Hiền Bồ tát cũng là Phật Bản mệnh của người tuổi Thìn. Người tuổi Thìn có các năm sinh 1940 (Canh Thìn), 1952 (Nhâm Thìn), 1964 (Giáp Thìn), 1976 (Bính Thìn), 1988 (Mậu Thìn), 2000 (Canh Thìn), 2012 (Nhâm Thìn)… Người tuổi Thìn thờ Bồ Tát sẽ có thể giảm bớt tính tự phụ, giúp hóa giải các nguồn năng lượng xấu, có quyết định sáng suốt, gặt hái được nhiều thành công trong cuộc sống.

Một số lưu ý khi thờ tượng Phổ Hiền Bồ Tát

Khi thờ tượng Phật, Bồ Tát tại gia, gia chủ cần lưu ý một số vấn đề sau đây:

• Tượng Phổ Hiền Bồ Tát thường được thờ cùng tượng Phật Thích Ca Mâu Ni và tượng Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát tạo thành bộ Thích Ca Tam Tôn. Tượng Phổ Hiền được đặt bên trái, tượng Văn Thù được đặt bên phải.
• Tuyệt đối không được đặt các vật như bùa chú, giấy tiền vàng mã vì chúng đi trái với giáo lý nhà Phật. Không chỉ vậy, hoa và trái cây cúng Phật phải là đồ tươi, tuyệt đối không được đặt hoa giả, trái cây giả, hoa quả héo úa, hư hỏng trên bàn thờ.
• Đồ cúng Phật, Bồ Tát sau khi dâng cúng thì nên hạ lễ, không nên để trên bàn thờ cho đến khi hư hỏng, héo úa, ôi thiu.
• Tuyệt đối không xịt nước hoa lên tượng Bồ Tát vì đây là những mùi thơm đặc thù của thế tục, tạo ra sự mê đắm, dính mắc, trói buộc.

Trên đây là một số thông tin về Phổ Hiền Bồ Tát, hy vọng với những thông tin này, bạn sẽ hiểu hơn về ý nghĩa cũng như cách thờ vị Bồ Tát này. Ngài là vị Bồ Tát được thờ cúng rộng rãi trong Phật giáo Đại Thừa và một số trường phái Mật Tông Tây Tạng.

Xem thêm:

• Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát là ai? Ý nghĩa hình tượng và thờ cúng
• Đại Thế Chí Bồ Tát là ai? Hình tượng và ý nghĩa thờ cúng
• Ý nghĩa bộ tượng Hoa Nghiêm Tam Thánh và cách thờ cúng