Phật Mẫu Chuẩn Đề là ai? Ý nghĩa hình tượng và thờ cúng

Phật Mẫu Chuẩn Đề còn có tên gọi khác là Thất Câu Đê Phật Mẫu, Thất Câu Chi Phật Mẫu Chuẩn Đề, Thất Câu Chi Phật Mẫu. Ngài có đại hạnh nguyện là cứu độ những chúng sanh bệnh nặng, nghiệp chướng sâu dày, thọ mạng ngắn ngủi trí tuệ kém cỏi… Ngài thị hiện trong sáu đường sanh tử, nguyện hộ trì Phật pháp, hộ mệnh chúng sanh. 

Phật Mẫu Chuẩn Đề là ai? 

Phật Mẫu Chuẩn Đề có tên Phạn là Cundi, dịch nghĩa là Thanh tịnh, Thành thực hay Năng hành. Trong đó Năng hành có nghĩa là Bồ tát có trí tuệ sâu xa, thệ nguyện rộng lớn, có đầy đủ các năng lực để làm bất kỳ việc gì mang đến lợi ích cho chúng sanh. Chuẩn Đề Phật mẫu có danh hiệu đầy đủ là Thất câu chi Phật mẫu Chuẩn Đề, Thất Câu Đê Phật Mẫu, Thất Câu Chi Phật Mẫu, Ngài có tấm lòng từ bi vô hạn với chúng sanh như người mẹ yêu thương đám con, nên được gọi là Phật Mẫu. 

Phật Mẫu Chuẩn Đề được Mật tông hết sức tôn sùng và xếp Ngài vào một trong những tôn vị trong Quan Âm bộ. Ngài là một vị Bồ tát trong trường phái Đại thừa, được nhắc đến nhiều trong Kim cương thừa, được xem là “mẹ của các Phật” và ngang hàng với Quán Thế Âm. Ngài là vị Bồ tát hay tế độ và hộ mệnh các chúng sinh để chúng sinh ngộ giải Phật quả. 

Theo hiện Đồ Thai Tạng Giới Mạn Đà La thì Chuẩn Đề là một trong 3 vị Phật Mẫu của Biến Tri Viện. Ngài biểu thị cho sự thanh tịnh vô nhiễm, được xem là mẫu của Liên Hoa Bộ trong Phật bộ. Trong Kim Cương Giới Mạn Đà La, Phật Mẫu Chuẩn Đề có danh hiệu Kim Cương Hộ Bồ Tát, Ngài là một trong 4 vị Bồ Tát thân cận của Đức Phật Thích Ca. Một số nhận định khác nhau về Chuẩn Đề Bồ Tát như sau:

• Chuẩn Đề thuộc Quán Âm Bộ (Liên Hoa Bộ): Bồ Tát Chuẩn Đề trong Quán Âm Bộ ở Cánh Hoa Đông Bắc trong Trung Đài Bát Diệp Viện có chủng tử là BU, biểu thị cho tâm tính thanh tịnh. Ngài là một trong 6 vị Quán Âm của Liên Hoa Bộ, 6 vị này chia vào 6 nẻo tác thân để tế độ chúng sanh. 
• Chuẩn Đề thuộc Phật Bộ: Chuẩn Đề theo Hiện Đồ Thai Tạng Giới Mạn Đà La trong Biến Tri Viện biểu thị cho đức Năng Sinh của chư Phật, biểu thị cho Tâm Tính Thanh Tĩnh, là khuôn mẫu sinh ra các Phật tử nên Ngài được tôn xưng là Phật Mẫu. 

Hình tượng Phật Mẫu Chuẩn Đề

Phật Mẫu Chuẩn Đề cư ngụ tại Trời Sắc Cứu Cánh, tầng trời cao nhất trong Tứ thiền thiên thuộc cõi Sắc. Tôn tượng của Phật Mẫu Chuẩn Đề có nhiều dạng như 4 tay, 6 tay, 14 tay hay 18 tay… nhưng phổ biến và được thờ phụng rộng rãi nhất là tôn tượng Chuẩn Đề Bồ tát 18 tay. 

Tượng Chuẩn Đề Bồ tát của Trung Hoa được mô tả có 4 cánh tay, đầu đội Định Ấn, bên trái tay thứ nhất để trước eo, tay thứ hai của Ngài cầm Bảo châu. Bên phải tay thứ nhất Ngài cầm chày Độc Cổ, còn tay thứ hai thì nâng cao đem ngón cái và ngón vô danh vịn nhau. Tôn tượng Chuẩn Đề Bồ tát ở Tây Tạng được mô tả có 4 tay, ngồi kiết già trên toà sen. Hai tay trái, phải thứ nhất của Ngài đặt ở trên rốn, cầm Bình Bát. Tay phải thứ 2 thì rũ xuống, bắt Thí Vô Uý Ấn, tay trái thứ 2 của Ngài co trước ngực, trong tay cầm hoa sen, an trí một rương Kinh Phạn. 

Theo Kinh Quỹ và kinh “Thất Câu Chi Phật Mẫu Sở Thuyết Chuẩn Đề Đà La Ni”, tôn tượng Phật Mẫu Chuẩn Đề 18 tay thường được mô tả như sau:

• Kim thân của Ngài có màu vàng lợt điểm quang trắng, Ngài ngồi kiết già trên toà sen, xung quanh hào quang tỏa sáng. Trong đó màu trắng tượng trưng cho Kim Cương Giới, màu vàng tượng trưng cho Thai Tạng Giới, màu trắng vàng biểu thị cho Đức Năng Sinh của chư Phật và cho ý nghĩa “Lý Trí chẳng hai, Định Tuệ một thể”.
• Tôn tượng Ngài có 3 mắt gồm Phật Nhãn, Pháp Nhãn và Tuệ Nhãn, biểu thị cho ý nghĩa “Ba Đế chẳng dọc chẳng ngang, nhất như bình đẳng”. Mỗi con mắt ánh lên nét nhìn sắc sảo như đang quán chiếu khắp mười phương. 
• Trên đầu Phật Mẫu Chuẩn Đề đội mão Hoa quang, trên mão của Ngài có hoá hiện 5 vị Như Lai. Thân tượng trang nghiêm, toả ánh hào quang tròn sáng rực lửa. 

Toàn thân Ngài có 18 cánh tay, trên mỗi cánh tay được đeo vòng xuyến khảm xà cừ với nhiều pháp khí biểu thị cho các Tam Muội Gia. Trong đó:

• Hai cánh tay trên cùng ở tư thế kiết ấn Chuẩn Đề như đang thuyết pháp
• Tay trái thứ hai cầm phan như ý, tay phải thứ hai pháp khí thí vô uý
• Hai tay thứ ba tay trái cầm hoa sen, tay phải cầm gươm báu
• Hai tay thứ tư, một tay cầm sợi dây Kim Cang, tay kia cầm chuỗi hạt Ni ma bảo châu
• Hai tay thứ năm, một tay cầm sợi dây Kim Cang, tay kia cầm trái la-ca quả
• Hai tay thứ sáu, một tay cầm bánh xa luân, tay kia cầm pháp khí Búa
• Hai tay thứ bảy, một tay cầm Pháp-loa, tay kia cầm thiết câu
• Hai tay thứ tám, một tay cầm chày kim cang, tay kia cầm bình như ý
• Hai tay thứ chín, một tay cầm một xâu chuỗi dài, tay kia cầm một cuốn Kinh Bát Nhã Ba La Mật. 

Ý nghĩa của hình tượng Bồ tát Chuẩn Đề

Theo kinh Chuẩn Đề Đại Minh Đà La Ni, Phật Mẫu Chuẩn Đề là hoá thân của Quán Thế Âm, Ngài thị hiện trong sáu đường sanh tử, thệ nguyện hộ trì Phật pháp, hộ mạng cho chúng sanh nghiệp chướng sâu dày, trí tuệ kém cỏi, thọ mạng ngắn ngủi, thân mang nhiều bệnh tật… Ngài là vị Bồ tát có thệ nguyện rộng lớn, công năng vi diệu, đem đến sự lợi ích cho chúng sanh, bạt trừ những vọng huyễn sinh tử… 

Phật Mẫu Chuẩn Đề ngồi trên toà sen, phía dưới toà sen là hai vị Long Vương ủng hộ. Đây là biểu tượng của ngài, nếu ai muốn chiêm vọng, trì niệm, quán tưởng thì vọng niệm đến thuần thục thì sẽ được phước báu rộng lớn, có ngày đạt đến thành tựu, không còn bị cuốn vào cõi luân hồi sinh tử. Hiện thân của Ngài có nhiều hình hài, thế nhưng chân thân, hình tượng của Ngài là biểu tượng của nhiều vẻ quang minh tốt đẹp. 

Ngài là biểu hiện của Thế giới được tôn vinh một khi bước vào sự biến đổi của Sức Mạnh của Tâm linh, của Không gian và Đại dương rộng lớn. Ngài tượng trưng cho sự tinh khiết tối cao, là mẹ của tất cả các vị thần của Liên Hoa Bộ, là khuôn mẫu sinh ra chư Phật và Bồ tát nên được gọi là Phật Mẫu. Theo “Nhị khóa hiệp giải” thì danh hiệu Thất Câu Chi Phật Mẫu Chuẩn Đề là do thời quá khứ đã có bảy trăm ức Bồ tát chứng quả vô thượng Bồ đề do tu pháp môn Chuẩn Đề tam muội. Chúng sanh đời sau nếu muốn thành tựu Phật quả thì cũng cần nương theo pháp môn này để tu hành. 

Những pháp khí mà Phật Mẫu Chuẩn Đề cầm đều mang một biểu pháp giáo hóa chúng sinh. Những pháp khí mà Ngài cầm ở tay phải như móc câu, búa, chày… là những khí vật hung dữ, có thể hàng phục chúng sinh cang cường, để họ quay hướng Chánh pháp. Bên trái Ngài cầm những báu vật như dải lụa, hoa sen, hộp kinh… đây là những thánh tài Phật pháp Ngài ban phát cho chúng sinh sau khi hàng phục để họ có thể tu tập giải thoát. Những pháp khí khác nhau mà Ngài cầm trong tay biểu thị cho uy lực vĩ đại của Ngài trong việc hàng trừ ma chướng cùng công năng màu nhiệm ủng chúng Phật tử, những người lập chí phát tâm tu học. 

Việc đảnh lễ, cúng dường, tụng niệm thần chú Phật Mẫu Chuẩn Đề sẽ giúp chúng sinh được thành tựu mọi công đức và được trí tuệ như Bồ tát Chuẩn Đề. Bài chú Phật Chuẩn Đề có khả năng thanh tịnh, liên quan chặt chẽ đến việc giải thoát cá nhân, được chư thiên thủ hộ. Người nào thường trì tụng thì nhà kẻ ấy không có người bệnh khổ, không có khổ não tai ương, mọi việc được hanh thông, lời nói được tín thọ. 

Nếu trì tụng thần chú Phật Chuẩn Đề, đến ngày thọ chung sẽ được thác sinh vào chỗ thiện duyên, được hưởng nhiều khoái lạc. Với những người tu tập tại gia, nếu một lòng kiên định, thành kính, chẳng có chút nào hối chuyển, kiên trì trì tụng thần chú thì kiếp sau được sanh về cõi trời, được hưởng phước đức đời đời. Nếu sanh ở cõi nhân gian thì được làm bậc Quốc Vương hay Công hầu, được gần gũi với các vị Thánh hiền, được chư thiên ái kỉnh, hết lòng ủng hộ gia trì, không bị đọa vào đường ác thú. 

Cách thờ cúng tôn tượng Phật Mẫu Chuẩn Đề

Phật Mẫu Chuẩn Đề có thể giúp gia chủ tâm không phiền não, không gặp khổ não tai ương, an nhàn tự tại, hưởng phước một đời, thọ mệnh dài lâu, nghi dung đoan chánh. Người xuất gia đã giới cấm hoàn toàn, mỗi ngày tụng niệm, lễ bái Ngài, rồi y theo giáo pháp của Ngài mà tu hành thì tánh lại viên minh, tâm không sất ngại, một màu thanh tịnh, chỉ thấy định huệ hiện tiền trước cảnh hữu vi. Khi thờ tượng Phật Mẫu Chuẩn Đề tại gia cần:

• Chọn tôn tượng Phật Mẫu Chuẩn Đề có kích thước, chất liệu phù hợp với điều kiện của gia chủ. Không nhất thiết phải là tượng Phật to lớn, đắt đỏ mà quan trọng là lòng thành, sự thành kính của gia chủ.

  

• Cần phân biệt Phật Mẫu Chuẩn Đề với Thiên Thủ Thiên Nhãn Bồ tát, hình tượng của các Ngài rất dễ bị nhầm lẫn. Phật Mẫu Chuẩn Đề thường được mô tả có 18 cánh tay, tay cầm pháp khí biểu pháp. 
• Khi thờ tượng Ngài hoặc đi đến chùa miếu thấy hình tượng Ngài thì trong tâm chúng ta liền khởi phát và nhớ lại những hạnh nguyện, lời dạy Phật, của Bồ tát sẽ được Ngài hộ trì. 
• Khi thờ tượng Phật Mẫu Chuẩn Đề, bàn thờ Phật nên được xây dựng trang nghiêm, đặt ở vị trí trung tâm của ngôi nhà, nơi có đầy đủ ánh sáng để phát huy được tác dụng cảm hoá an lạc, mang đến phước đức cho tất cả người thân trong gia đình.
• Bàn thờ nên cao hơn đầu gia chủ, sau tượng Phật không nên có cửa sổ, không đặt ở những nơi ăn uống, cười đùa, hội họp hoặc nơi tiếp khách. Tuyệt đối không đặt hướng phòng ngủ, phòng vệ sinh, nhà bếp hay cầu thang vì đây là đại bất kính.
• Trước khi thỉnh tượng Phật, gia chủ nên chủ bị đầy đủ, chu đáo, có thể làm lễ khai quang điểm nhãn sau lễ rước và lễ an vị. Trong quá trình thỉnh tượng Phật về, không ghé nơi khác, không đặt tượng lên bàn ghế mà cần lập tức thượng an lên bàn thờ. 
• Cỗ cúng Phật Mẫu Chuẩn Đề là cỗ chay, tuyệt đối không bày cỗ mặn, không cúng ổi và măng cụt, không đặt giấy tiền, vàng mã, bùa chú lên bàn thờ Phật. Những ngày cần bày cỗ trang trọng là mùng 1, 15, 30 và ngày vía Phật. 

Bồ tát Chuẩn Đề hay Phật Mẫu Chuẩn Đề là một trong những vị Bồ tát có hạnh nguyện hộ trì những người tu tập trong thời mạt pháp. Những hành giả bước trên đường tu hành nên thành tâm kính lễ, đặt trọn niềm tin và trì niệm thần chú Chuẩn Đề để được Bồ tát gia hộ, giúp thoát khỏi ma nghiệp, chướng duyên.